M çiçeği virüsü küresel mercek altında

DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, “DSÖ Acil Durum Komitesi toplandı ve M çiçeği virüsünün uluslararası bir halk sağlığı acil durumu oluşturduğunu tavsiye etti. Bu tavsiyeyi kabul ettim” şeklinde bir açıklamada bulundu. Bu gelişme, dünya genelinde büyük endişe yarattı.

Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde M çiçeği vakalarının çoğu çocuk

Haberi Görüntüle

Afrika’daki Durum: Artış ve Ölümler

Afrika Birliği Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (Africa CDC), Afrika kıtasında M çiçeği virüsüne rastlanan 13 ülkenin bulunduğunu açıkladı. Bu ülkeler arasında Güney Afrika, Kenya, Ruanda, Uganda, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo Cumhuriyeti, Kamerun, Nijerya, Fildişi Sahili, Gana ve Liberya yer alıyor. Africa CDC’nin verilerine göre, Afrika’daki vaka sayısı 17.541’e yükseldi ve hastalık sonucu 517 ölüm gerçekleşti. Temmuz sonu itibarıyla, vaka sayılarında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 160’lık bir artış gözlendi. Ölümlerin yüzde 97’si Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde yaşandı.

Küresel Yayılım ve Yeni Vakalar

M çiçeği virüsü, Afrika kıtası dışında da görüldü. 2024’te İsveç, Avustralya ve Pakistan’da tespit edilen M çiçeği vakalarıyla birlikte, virüsün görüldüğü toplam ülke sayısı 16’ya çıktı. Şu ana kadar Avustralya’da 93, Pakistan’da 3 ve İsveç’te 1 vaka bildirildi.

Aşı ve Tedavi Seçenekleri

Çiçek hastalığına karşı kullanılan aşıların M çiçeği virüsüne karşı da etkili koruma sağladığı belirtiliyor. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri, JYNNEOS aşısının M çiçeği riskini azaltmada etkili olduğunu ve iki doz olarak uygulanmasını öneriyor. Avrupa Birliği Komisyonu, “MVA-BN” (Modifiye Aşı Ankara-Bavarian Nordic) adlı aşının AB ve İngiltere’de onaylı olduğunu, ABD ve İsviçre’de JYNNEOS, Kanada’da ise IMVAMUNE olarak pazarlandığını duyurdu. Ayrıca, Avustralya Sağlık Bakanlığı da JYNNEOS ve ACAM2000 aşılarının kullanılabileceğini belirtti.

DSÖ, 9 Ağustos’ta aşı üreticilerine acil kullanım listesine yönelik süreçlerin başlatıldığını ve iki aşının değerlendirileceğini açıkladı. Afrika Birliği Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, salgınla mücadele için 23 milyondan fazla aşı dozu temin etmeyi planladığını duyurdu. Şu ana kadar 10 milyon doz aşı temin edilmiş olup, yıl sonuna kadar 23 milyon dozdan fazla aşıya ulaşılması hedefleniyor. Ayrıca, Avrupa Sağlık Acil Durum Hazırlık ve Müdahale İdaresi (HERA) tarafından Afrika CDC’ye 215 bin doz MVA-BN aşısı bağışlandı.

M Çiçeği Virüsü Nedir?

DSÖ’ye göre, M çiçeği virüsü Poxviridae ailesine ve Orthopoxvirus cinsine ait bir virüstür. İlk olarak 1958’de Danimarka’da araştırma amaçlı maymunlarda tespit edilmiştir. İnsanlarda ilk vaka 1970’de Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde bir çocukta görülmüştür. M çiçeği, Batı ve Orta Afrika ülkelerinde sınırlı kalmıştı. Hastalığın belirtileri arasında yüksek ateş, baş ve kas ağrıları, lenf bezlerinde şişlik, yorgunluk, üşüme, titreme ve ciltte su çiçeğine benzer kabarcıklar yer almaktadır. Virüs, fare ve sincap gibi kemirgenlerden veya enfekte bireylerden bulaşabilir. Döküntülerle temastan kaçınılması ve sık el dezenfeksiyonu önemlidir.

Tedavi ve Genetik Türler

M çiçeği hastalığının tedavisi destekleyici bakım ve antiviral ilaçlarla yapılmaktadır. Çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşılar, bazı durumlarda M çiçeği için de kullanılabilmektedir. M çiçeği virüsünün iki genetik türü bulunmaktadır: “Klad I” ve “Klad II”. Klad I, Orta ve Doğu Afrika’da daha ciddi vakalara neden olurken, Klad II daha hafif seyretmektedir. Mevcut salgında görülen “Klad 1b” türü ise daha şiddetli bir virüs olarak değerlendirilmektedir.

Geçmişteki Küresel Acil Durumlar

DSÖ, Temmuz 2022’de M çiçeği salgını için “küresel acil durum” ilan etmişti. Ancak, 10 ay sonra sağlık krizinin kontrol altına alındığı ve acil durumun sona erdiği duyurulmuştu. Afrika Birliği, Afrika kıtasında hızla yayılan M çiçeği virüsüne karşı halk sağlığı acil durumu ilan etti.

Virüsün Adı ve Ayrımcılık

M çiçeği virüsü, 1958’de maymunlarda tespit edildiğinde “maymun çiçeği” olarak adlandırılmıştı. Ancak 2022’de, ırkçılık ve ayrımcılık kaygıları nedeniyle DSÖ, virüsün adını “mpox” olarak değiştirdi.